Pijn, geheugen en migraine

Tijdens of na een migraineaanval voelen patiënten zich vaak suf, vergeetachtig en minder helder. Naast de pijn, misselijkheid en overgevoeligheid zijn er vaak ook cognitieve symptomen.

Hersenmist

Migrainepatiënten ervaren tijdens een aanval vaak ‘brain fog’ of hersenmist. Ze voelen zich suf en kunnen niet goed nadenken. Dit fenomeen is niet altijd het gevolg van de medicatie, want het komt ook tussen aanvallen voor. Het is niet duidelijk of de cognitieve problemen het gevolg zijn van de migraine of van andere, migrainegerelateerde aandoeningen.

Wel is er een link tussen concentratieproblemen en ontstekingen of inflammatie. Ook bij chronische aandoeningen zoals rugpijn, kniepijn of fibromyalgie kan er een verminderde cognitieve functie zijn. Voor sommige patiënten is de hersenmist storender dan de migrainehoofdpijn op zich. Het lijkt er ook op dat de brain fog verergert wanneer de migraine chronisch wordt. Dat komt doordat de hersenen niet voldoende de tijd krijgen om te resetten.

Effect van (chronische) pijn op de hersenen

Beeldvorming heeft veranderingen in de hersenen aangetoond bij chronische-pijnpatiënten. Vreemd genoeg is het moeilijk te zeggen of die veranderingen het gevolg of de oorzaak zijn van de pijn. Bij migrainepatiënten kunnen bepaalde hersengebieden vergroot of verkleind zijn in volume. Deze gebieden kunnen gelinkt worden aan cognitieve functies. Bij migrainepatiënten worden soms ook verhoogde ijzerafzettingen waargenomen in de hersenstam. Daarbij is het opnieuw moeilijk te zeggen of dit een oorzaak of een gevolg is van de hoofdpijn.

Er is wel een verband tussen hemiplegische migraine en zaken als halfzijdig krachtsverlies en coördinatieproblemen. Dit komt echter zeer weinig voor. Bij posttraumatische migraine kunnen er ook cognitieve problemen optreden, maar die zijn vaak eerder te wijten aan het trauma op zich dan aan de migraine. Het is dan heel moeilijk te beoordelen welke cognitieve aspecten gelinkt zijn aan het trauma en welke aan de migraine.

Inflammatie

Migraine kan samengaan met verhoogde ontstekingswaarden. Ook medicatie, zoals de nieuwere CGRP’s (calcitonin gene-related peptide), kan lokaal ontstekingen veroorzaken. Als de ontsteking migrainegerelateerd is kan dit gevolgen hebben voor de cognitieve functies en de concentratie. Bij patiënten met nieuwe, dagelijkse aanhoudende hoofdpijn (NDPH) werden soms verhoogde ontstekingswaarden van het ruggenmergvocht vastgesteld. Het is dus mogelijk dat ontstekingen ook een rol spelen in de cognitieve symptomen van migrainepatiënten.

Verschillende fases van migraine

Tijdens een migraineaanval hebben sommige patiënten moeite om herinneringen te vormen. Het is niet duidelijk of dit echt een geheugenprobleem is of eerder een gevolg van de verstoorde neurologische functie tijdens zo’n aanval. Tijdens de prodromale fase voelen patiënten zich vaak duizelig en misselijk, dan is concentreren moeilijk. Ook dan is het lastig om herinneringen te vormen.

Bij aura ervaart een patiënt visuele stoornissen, tintelingen, spraakproblemen, zwakte of duizeligheid. Daarna volgt de hoofdpijn. Tijdens de aurafase is een golfbeweging van hersenactiviteit (CSD) waarneembaar. Dit fenomeen kan zich onder andere voordoen in de thalamus of de mediotemporale cortex, gebieden diep in de hersenen die betrokken zijn bij geheugenverwerking. Het is nog niet duidelijk of deze golfbeweging ook voorkomt bij patiënten zonder aura.

In de postdromale fase is inflammatie een grote factor. Patiënten hebben geen pijn meer, maar ze zijn erg moe. Waarom ze zo moe zijn, is niet helemaal duidelijk. Belangrijk om te weten is dat ook migrainemedicatie gevolgen kan hebben voor de verstandelijke functie.

Langetermijneffecten van migraine

Een nieuwe studie rond chronische pijn en vervroegde hersenveroudering bij zestigplussers licht een tipje van de sluier. Zo is er geen bewijs voor dat de witte stipjes op de NMR van een migrainepatiënt een voorbode zijn van dementie. Een Nederlandse studie besloot dat er bij migraine inderdaad zichtbare veranderingen kunnen worden waargenomen op een NMR, maar dat er geen bewijs was dat dit een voorteken is van cognitieve aftakeling. Patiënten kunnen op dat vlak gerustgesteld worden. Migraineaanvallen leiden waarschijnlijk niet tot dementie.

Geheugenverlies en fatigue

Geheugenverlies kan ook voorkomen tussen twee migraineaanvallen in. Ook andere aandoeningen kunnen leiden tot geheugenverlies. Een voorbeeld zijn angst of depressie, die vaak voorkomen bij migraine. Bij depressie kan ook ‘pseudodementie’ ontstaan, waarbij de flexibiliteit om te leren of te handelen verstoord is door de gemoedstoestand. Ook migraine zelf kan gelinkt worden aan gemoedstoestand. Daarnaast kan pijn ook affectief en emotioneel van aard zijn.

Verder is een verstoord slaappatroon een gekende trigger voor migraine. Wanneer iemand niet goed slaapt, heeft dat ook gevolgen voor het cognitieve functioneren. Los van de migraine kunnen ook zaken als ouderdom en menopauze geheugenproblemen in de hand werken.

Migrainemedicatie kan leiden tot ‘fatigue’ of ernstige vermoeidheid. Dit is een gekende bijwerking van antidepressiva die voorgeschreven worden ter preventie van migraine. Ook bètablokkers en anticonvulsiva kunnen fatigue en mogelijk geheugenproblemen veroorzaken. Over het algemeen gaan artsen er echter van uit dat het beter is om de migraine te behandelen, ondanks de nevenwerkingen. Er zijn weinig indicaties dat medicatiegebruik over een langere periode leidt tot hersenschade. Wanneer patiënten stoppen met medicatie, verdwijnen de bijwerkingen na verloop van tijd.

Structurele wijzigingen in de hersenen

De behandeling van migraine zou eventuele morfologische of structurele veranderingen in de hersenen kunnen terugdraaien. Studies rond lage rugpijn toonden bijvoorbeeld dat de hersengebieden die verkleind waren, na de behandeling terug een normale omvang hadden.

Ook bij migraine kunnen er structurele wijzigingen ontstaan in de hersenen. Of deze wijzigingen de oorzaak of het gevolg zijn van de migraine is niet duidelijk. Het is te vroeg om te zeggen of deze veranderingen teruggedraaid kunnen worden door een bepaalde behandeling. Om de cognitieve functie gezond te houden wordt sowieso aangeraden om gezond te eten en mentaal en fysiek actief te blijven. Studies hebben aangetoond dat mensen die niet voldoende bewegen een groter risico lopen op mentale achteruitgang.

Tot slot

Wanneer migrainepatiënten geïsoleerd worden uit een populatiestudie rond cognitieve stoornissen, lijken er geen cognitieve verschillen te zijn in de migrainevrije toestand. In klinische studies, waarbij er gekeken wordt naar een specifieke patiëntengroep, is dat niet noodzakelijk het geval. Veel aspecten van migraine zijn nog erg onduidelijk. In veel gevallen verdwijnt migraine met het ouder worden, maar ook dat is niet absoluut.

Bron samenvatting: Dr. Jack D. Schim- Migraine World Summit

Niets uit deze tekst mag in enige vorm worden overgenomen zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de rechthebbende.

Website door Livalos