Hormoontherapie in migrainemanagement

Hormonale schommelingen kunnen een trigger zijn voor migraine. Tijdens de perimenopauze worden die schommelingen nog prominenter, waardoor ook de migraine verergert. Het hormoon oestrogeen gaat flink op en neer. Het hormoon progesteron wordt enkel aangemaakt bij een eisprong en die komt niet meer regelmatig voor wanneer de menopauze nadert. Een hormonaal evenwicht bereiken kan een groot verschil betekenen voor migrainepatiënten.

Migraine met aura en migraine zonder aura

Bij menstruele migraine kunnen schommelingen in het oestrogeengehalte migraine met aura in de hand werken. Daarbovenop kunnen ook menstruele klachten op zich tot migraine leiden. Zo wordt bij zware bloedingen het hormoon prostaglandine verhoogd vrijgegeven. En ook prostaglandine kan een trigger zijn voor menstruele migraine.

Om te weten of een patiënt migraine met aura heeft moet gekeken worden naar visuele stoornissen. Het aura ontstaat in de visuele cortex achteraan de hersenen, niet in de ogen. Dus als de patiënt de ogen sluit, ziet hij nog steeds heldere zigzaglijnen. Bij prodrome symptomen kan een migrainepatiënt ook visuele stoornissen ervaren, maar die verdwijnen zodra de ogen gesloten worden.

Hormonale chaos

Wanneer duidelijk blijkt dat hormonale schommelingen een aandeel hebben in de migraine, kan hormoontherapie helpen om weer een balans te bereiken. Dat is het moeilijkst in de perimenopauze omdat de natuurlijke menstruele cyclus behouden blijft, zij het verstoord. In dat geval kan hormoontherapie tekorten aanvullen, maar helaas ook pieken veroorzaken. Soms is het dan beter om de natuurlijke cyclus tijdelijk uit te schakelen en te vervangen door gebalanceerde hormoontherapie.

Routine is erg belangrijk voor migrainepatiënten. Zodra er iets verandert in het lichaam, kan dat gevolgen hebben voor de aard van de migraine. Wanneer de eierstokken bijvoorbeeld weggenomen worden, proberen de hersenen (de hypothalamus) ze nog steeds signalen te sturen. Door die verstoorde routine kunnen de hersenen in overdrive gaan.

Hormoonvervangende therapie versus contraceptieve hormoontherapie

Bij hormoonvervangende therapie (HRT) wordt bioidentiek oestrogeen en progesteron gebruikt. De natuurlijke cyclus blijft behouden en er zijn geen risico’s verbonden aan de therapie. Voor sommige vrouwen is synthetisch progesteron echter een betere keuze.

Bij contraceptieve hormoontherapie wordt voornamelijk synthetisch oestrogeen en progesteron gebruikt om de eierstokken al dan niet tijdelijk op non-actief te zetten. Dit heeft belangrijke gevolgen voor vrouwen met een verhoogd risico op herseninfarct. Het risico verdubbelt immers bij therapie met synthetisch oestrogeen. Anderzijds zijn er ook belangrijke voordelen. Zo beschermt contraceptieve hormoontherapie onder meer tegen eierstokkanker, vormen van darmkanker en baarmoederkanker.

Er kunnen dus medische redenen zijn die de keuze voor contraceptieve hormoontherapie rechtvaardigen. Bij jongere vrouwen kan de combinatie van migraine met aura en contraceptieve hormoontherapie het risico op herseninfarct verhogen. Het risico bestaat echter alleen wanneer deze therapie gebruikt wordt voor contraceptiedoeleinden. In dat geval zijn er dus betere opties voor contraceptie.

Aanpak bij (peri)menopauzale patiënten

Bij menstruele migraine is het belangrijk na te gaan in welke fase van de menopauze de patiënt zich bevindt. Is de menstruatie nog regelmatig? Zijn er hevige bloedingen of andere onregelmatigheden? Als de migraine bijvoorbeeld getriggerd wordt door een oestrogeendip een paar dagen voor de menstruatie, dan is behandeling met lichaamsidentiek oestrogeen aangewezen. Wanneer de menstruatie nog relatief regelmatig is, is het wellicht beter om de eisprong te onderdrukken. Hormoonvervangende therapie zou de balans alleen maar verder verstoren.

Voor vrouwen die zich verder in de menopauze bevinden is het dan weer beter om symptomen als opvliegers en nachtelijk zweten te behandelen met menopauzespecifieke hormoontherapie. Dit zal ook positieve gevolgen hebben voor de migraine. Na de menopauze kan de hormoontherapie eventueel afgebouwd worden, maar dat is niet noodzakelijk. Belangrijk om te weten is dat er geen leeftijdsgrens is voor hormoontherapie en dat hormoonvervangende therapie steeds veiliger wordt. De voor- en nadelen van afbouwen moeten dus per patiënt bekeken worden.

Natuurlijke remedies

Een gekende natuurlijke therapie bij PMS-gerelateerde migraine is monnikspeper of Vitex agnus-castus. Klinische studies hebben aangetoond dat de werkzame dosis 20 mg is, wat overeenkomt met 400 mg gedroogd product. Ook Sint-janskruid kan soelaas brengen omdat het inwerkt op het serotoninegehalte.

Na de menopauze

In veel gevallen verbetert de migraine aanzienlijk na de menopauze. Dat is bijvoorbeeld het geval voor migraine zonder aura die gelinkt is aan de hormonale cyclus. Hoe verder de patiënt verwijderd is van de menopauze, hoe groter de kans dat migraine met aura vermindert.

Anderzijds kan migraine met aura ook pas opduiken na de menopauze. Dit is moeilijker te behandelen en de kans op beterschap is helaas veel kleiner. Let op: zelfs wanneer een patiënte postmenopauzaal is en niet langer menstrueert, is er nog steeds eierstokactiviteit. Deze restactiviteit dooft zo’n vijftal jaar na de laatste menstruatie uit.

Tot slot

Hormoongerelateerde migraine wordt best behandeld in de eerstelijnszorg, bij de huisarts. Gynaecologen weten vaak niet hoe ze het neurologische aspect moeten behandelen en neurologen hebben dan weer te weinig expertise omtrent het hormonale aspect. Een huisarts werkt multidisciplinair en is van vele markten thuis.

Op termijn is het belangrijk dat er betere diagnostische identificatiemogelijkheden voorhanden zijn. Zo wordt migraine zonder aura nog te vaak verward met sinusitis. Een migrainedagboek is onontbeerlijk om patronen te herkennen. Een correcte diagnose leidt tot een correcte behandeling met de juiste medicatie en de juiste dosis op het juiste moment.

Bron: samenvatting: Prof. Dr. Anne MacGregor - Migraine World Summit

Niets uit deze tekst mag in enige vorm worden overgenomen zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de rechthebbende.

Website door Livalos